Emerson Rosemount 56 to urządzenie do przetwarzania danych zaprojektowane z myślą o zastosowaniu w przemyśle i instalacjach przemysłowych. Jest to komputer o dużych możliwościach procesowania danych, który może być wykorzystywany do zarządzania i analizowania informacji dotyczących procesów przemysłowych. Urządzenie wyposażone jest w szeroką gamę czujników i interfejsów, które pozwalają na łatwe pobieranie danych z otoczenia i przesyłanie ich do systemu. Posiada on również wiele funkcji, takich jak sterowanie, monitorowanie i rejestrowanie procesów przemysłowych, które umożliwiają zwiększenie efektywności i zmniejszenie zużycia energii. Emerson Rosemount 56 to wszechstronne urządzenie, które może być wykorzystywane w wielu zastosowaniach przemysłowych.
Ostatnia aktualizacja: Informacje ogólne Emerson Rosemount 56
W serwisie aktualnie jest:
3659 Na stronie, 20 Sezonów, 1338 Klubów, 0 Na forum, 51 Ligi polskie i zagraniczne, 16475 Zawodników, 105193 Artykułów, 8147 Rozgrywek, 177 Stadionów, 24031 Multimediów, 61770 Meczów, 0 Sędziów,
© 2007 - 2023 BY PIŁKANOŻNA TEAM
Przeglądanie katalogu (kliknij)
Przeglądaj katalog alfabetyczny według autorów, tytułów lub słów kluczowych. Kliknij odpowiedni przycisk poniżej, a następnie wybierz pierwszą literę nazwiska, tytułu czy słowa kluczowego.
Wyszukiwarka pełnotekstowa (kliknij)
Cytaty i parafrazy dla: Informacje o „Harrington Emerson” (20 - 40 z 1117)
Jadwiga Popławska-Mszyca (red. ),Badania Operacyjne w planowaniu projektów. ,Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Katowice 2009, ISBN: 978-83-7246-412-5
- (cytat, str. 118) głównym celem realizacji jest określenie konsekwencji finansowych fazy realizacji, w celu zapewnienia dostatecznych środków finansowych na realizację projektu.
Harmonogram rozplanowuje przebieg czynności w czasie i zależnie od zapotrzebowania Może wskazywać tylko następstwo (kolejność czynności), zawierać Informacje o przewidywanym (bądź oczekiwanym) czasie trwania lub o wymaganych (wyliczonych) terminach (datach, godzinach) początku i końca czynności.
Słowa kluczowe: harmonogram
Mirosław Szreder,Badania opinii. ,Wydawnictwo Wyższej Szkoły Zarządzania, Gdańsk 2002, ISBN: 83-913162-5-4
- (cytat, str. 42) Najważniejsze Informacje o zarejestrowanej jednostce jakie zawiera REGON to:
- nazwa i dokładny adres (z numerem telefonu, faksu, etc. ),
- forma organizacyjna i prawna,
- podstawowa działalność,
- działalność drugorzędna i trzeciorzędna,
- sekcja, dział i grupa Europejskiej Klasyfikacji Działalności (charakteryzujące rodzaj działalności jednostki i przynależność do określonych grup działalności). Słowa kluczowe: REGON
Komentarze i źródła pierwotne: Mały ilustrowany leksykon techniczny. WNT, Warszawa 1982, s. 138.
- (cytat, str.
Komentarze i źródła pierwotne: System rachunkowości wspomaganej komputerem. Red. I. Dziedziczak, J. Stępniewski, SKwP, Warszawa 1999, s. 133-134.
Paul Hague, Nick Hague, Carol-Ann Morgan,Badania rynkowe w praktyce. ,Onepress, Gliwice 2004, ISBN: 83-7361-651-9
- (cytat, str. 96) Ankiety częściowo standaryzowane zawierają zarówno pytania otwarte, jak i zamknięte. Stosuje się je w badaniach rynków business-to-business, kiedy trzeba być przygotowanym na duży zakres różnych odpowiedzi. Dzięki użyciu ankiety częściowo standaryzowanej można uzyskać zarówno Informacje jakościowe, jak i ilościowe. Takie ankiety można przeprowadzać telefonicznie lub osobiście. php/keyword/3442/0/ankieta">ankieta, Standaryzacja danych
Ryszard Szewczyk (red. php/book/1201/0/Bankowa_obsługa_firmy">Bankowa obsługa firmy. ,Oficyne Ekonomiczna, Kraków 2002, ISBN: 83-88597-70-1
- (cytat, str. 72) Faktura handlowa to dokument stwierdzający fakt sprzedaży wyszczególnionych na niej towarów wymienionemu nabywcy, a zatem przenoszący własność i dający nabywcy prawo do legalnego dysponowania towarem. Faktura zawiera dokładny opistowaru, jego ilość, cenę i wartość, a także Informacje o sprzedawcy i nabywcy i dlatego można na jej podstawie domniemywać, że sprzedawca już wysłał lub wkrótce wyśle to, co jest w niej wymienione. php/keyword/2989/0/faktura">faktura
- (cytat, str. 37 - 38) Karty płatnicze są instrumentem powszechnie wykorzystywanym przez osoby fizyczne do regulowania płatności za transakcje wykonywane na własny rachunek lub na rachunek instytucji, w której pracują. Karta płatnicza to kawałek plastiku, na którym zamieszczono Informacje niezbędne do zidentyfikowania wydawcy i użytkownika. W zależności od technologii wykonania Informacje te mogą być wytłoczone na karcie, zakodowane na pasku magnetycznym na rewersie karty lub zapisane na mikroprocesorze wbudowanym w karte. (... ) Karty płatnicze są narzędziem, które pozwala uruchomić posiadany na rachunku bankowym pieniądz bezgotówkowy i zamienić go na gotówkę lub przekazać bezgotówkowo akceptantowi jako zapłatę za nabyte towary lub usługi. php/keyword/5311/0/karta_elektroniczna">karta elektroniczna
Grażyna Rytelewska (red. php/book/1168/0/Bankowość_detaliczna">Bankowość detaliczna. Potrzeby, szanse i zagrożenia,Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2005, ISBN: 83-208-1579-7
- (cytat, str. 48 - 49) Najbardziej krytyczne oceny funkcjonowania kredytu konsumpcyjnego można znależć w pracy N. R. Danieliana, opublikowanej w 1929 r., jeszcze przed kryzysem. W wyniku przeprowadzonych badań wskazał on na destabilizacyjny wpływ kredytu konsumpcyjnego na wielkość wahań koniunktury, ponieważ:
- w okresie boomu gospodarczego, w wyniku wzrostu wydatków finansowych z kredytu, producenci otrzymują zafałszowaną informację o popycie na dobra i usługi konsumpcyjne,
- natomiast w okresie recesji maleje popyt konsumpcyjny na skutek spadku dochodów osobistych oraz obciążenia dochodów spłatami zadłużenia. php/keyword/10668/0/kredyt_konsumpcyjny">kredyt konsumpcyjny
Maria Adamska (red. php/book/387/0/Bankructwa_gospodarstw_domowych">Bankructwa gospodarstw domowych. Perspektywa ekonomiczna i społeczna,Difin, Warszawa 2008, ISBN: 9788372519184
- (parafraza, str. 246) W Polsce korzystanie z profesjonalnych usług doradczych nie jest powszechne. Jedynie 16% respondowanych, jako "autorytet finansowy" podało przedstawiciela instytucji finansowej (banku, biura maklerskiego, funduszu inwestycyjnego, itd. ), a jedynie 4% wskazało na Informacje z serwisów branżowych oraz od niezależnych doradców finansowych. php/keyword/1936/0/kredyt">kredyt, zaufanie, doradztwo
Tony Bendell,Benchmarking. Jak uzyskać przewagę nad konkurencją,Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu, Kraków 2000, ISBN: 83-7230-021-6
- (cytat, str. 179) W każdym studium benchmarkingowym, w którym dokonuje się wymiany informacji, należy rozważyć, czy zawarcie standardowej umowy nie byłoby korzystne. Najbardziej oczywistym uzasadnieniem dla niej jest dokładność. ). Prawne propozycje do ewentualnego wykorzystania w umowie podaje książka wydana przez Pitman/ Financial Times, Benchmarking Workout. Umowa może też uwzględnić:
- podstawowe zasady regulujące współpracę w trakcie trwania umowy
- ustalenia finansowe
- obecność i pomoc strony trzeciej
- doroczną rewizję
- identyfikację informacji, które mają być przedmiotem wymiany
- cel(e), do jakich mają być wykorzystane Informacje
- zobowiązania w stosunku do pracowników przedsiębiorstw kontrolowanych
- warunek zwrotu materiałów/ informacji
- zapis o zerwaniu umowy
- zapis o naprawie szkód w razie naruszenia umowy Słowa kluczowe: benchmarking
John Bramham,Benchmarking w zarządzaniu zasobami ludzkimi. ,Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2004, ISBN: 83-89355-33-7
- (cytat, str. 77) W organizacji trzeba przekazywać informację w taki sposób, by wykluczyć potarzanie tych samych błędów. Systemy i procesy przyjęte w tak funkcjonującej organizacji gwarantują, że uczenie się przebiega wydajnie, a nowa wiedza jest natychmiast przekazywana do innych jednostek, które mogą zrobić z niej użytek. php/keyword/6101/0/przekaz_informacyjny">przekaz informacyjny
Andrzej Białas,Bezpieczeństwo informacji i usług w nowoczesnej firmie. ,Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa 2006, ISBN: 83-204-3155-7
- (cytat, str. 77) Informacje o prawdopodobieństwie występowania zdarzeń cząstkowych można czerpać z:
- dane statystyczne gromadzone przez organizacje zajmujące się danymi zagadnieniami, które z góry należy uznać za niepełne i nie zawsze możliwe do zastosowania w danej sytuacji
- oszacowania ekspertów, które z kolei mogą okazać się zbyt subiektywne,
- oszacowania ekspertów skorygowane metodą Delphi Słowa kluczowe: ryzyko, Bezpieczeństwo, źródła, Informacje
Anna Fornalczyk,Biznes a ochrona konkurencji. ,Oficyna a Wolters Kluwer business, Kraków 2007, ISBN: 978-83-7526-040-3
- (cytat, str. 144) Kooperacyjny charakter transakcji, w której uczestniczą firmy z dwóch grup kapitałowych, powoduje, że do przeprowadzenia procedury notyfikacyjnej niezbędne są Informacje o rodzaju działalności wszystkich firm należących do obu grup. Pozwala to sprawdzić, czy i jaki skutek będzie miała planowana transakcja dla konkurencji na rynkach, na których działają jej uczestnicy, i na rynkach z nimi powiązanych. php/keyword/1450/0/kooperacja">kooperacja, charakter
Dariusz Wysocki,Business Correspondence. Negocjacje. Transakcje. Instytucje,Exter, Gdańsk 1992, ISBN: 83-900429-0-8
- (parafraza, str. 70 - 72) Zwyczajowa faktura zawiera Informacje dotyczące:
a) towaru,
b) stron kontraktu,
c) warunków dostawy i płatności,
d) cen i kosztów.
Komentarze i źródła pierwotne: rozwinięte na str. 63-64
Mariusz Chrapko,CMMI - Doskonalenie procesów w organizacji. ,Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010, ISBN: 978-83-01-16291-7
- (parafraza, str. 235 - 242) Celem obszaru Zarządzanie Wymaganiami jest zarządzanie wymaganiami dotyczącymi produktów i komponentów projektowych oraz identyfikacja niezgodności między wymaganiami, a planami projektu i produktami roboczymi.
Na początku należy uzgodnić wymagania z dostawcami wymagań, czyli źródłem, z którego pochodzą wymagania projektu. Celem tej praktyki jest właściwe zrozumienie oczekiwań dostawcy wymagań. Następnie należy uzyskać zobowiązanie do implementacji wymagań od członków zespołu projektowego.
W teorii wymagania są niejako stabilne, w praktyce jednak sytuacja taka prawie nigdy nie występuje. Zmiana niektórych wymagań jest niekiedy konieczna. Przypadki takie wymagają reakcji. Wprowadzanie zmian wymaga bardzo odpowiedzialnego podejścia, tak aby każda proponowana zmiana była zgodna z wizją i zakresem projektu. POwinna ona zostać poddana tzw. analizie wpływu i oszacowaniu pracochłonności prac związanych z implementacją proponowanej zmiany. Monitorowanie zmian odbywa się na drodze dwukierunkowego śledzenia powiązań pomiędzy wymaganiami i produktami roboczymi, czyli udokumentowania wszystkich możliwych zależności oraz logicznych związków pomiędzy pojedynczymi wymaganiami a innymi elementami systemu. Śledzenie wymagań pozwala ustalić pochodzenie, wzajemne powiązania oraz zależności występujące pomiędzy nimi. Tego typu Informacje, w sposób bardzo klarowny, przedstawiają, w jaki sposób rozpowszechnia się w systemie jedna mała zmiana wprowadzona do konkretnego wymagania. Na koniec należy zdefiniować niezgodności występujące pomiędzy planami projektu, produktami roboczymi oraz wymaganiami. php/keyword/6179/0/CMMI">CMMI, zarządzanie wymaganiami
- (parafraza, str. 109 - 131) Celem obszaru procesowego Planowanie Projektu jest opracowanie i utrzymywanie planów definiujących aktywności projektowe. Pierwszym celem tego obszaru jest ustanowienie estymatów planowania projektu. Polega ono na oszacowaniu zakresu prac w projekcie przy pomocy Struktury Podziału Pracy, oszacowaniu atrybutów produktu roboczego oraz zadań związanych z jego realizacją, zdefiniowaniu faz cyklu życia projektu, stanowiących podstawę planowania prac w projekcie i oszacowaniu pracochłonności i kosztów związanych z rozwojem produktów roboczych i zadań, na podstawie racjonalnego uzasadnienia.
Drugi cel stanowi opracowanie planu projektu. Na początek należy przygotować budżet i harmonogram projektu. Proces przygotowania harmonogramu polega na wyodrębnieniu zadań projektowych, określeniu kolejności ich wykonywania, a także wyznaczeniu terminów ich realizacji. Następnie identyfikuje się i przeprowadza analizę ryzyk projektowych. Identyfikacja ryzyka polega na określeniu zdarzeń, które mogą w jakikolwiek sposób negatywnie wpłynąć na przebieg projektu. Dla każdego napotkanego zdarzenia opracowywane jest plan zapobiegawczy, którego celem jest, albo zmniejszenie prawdopodobieństwa wystąpienia danego ryzyka, albo minimalizacja jego skutków. Następnie planuje się zarządzanie danymi projektu. Ponieważ czasem jest ich bardzo dużo, dobrą praktyką jest przygotowanie dokumentu określanego mianem planu zarządzania danymi. Kolejną praktyką jest zaplanowanie zasobów niezbędnych do realizacji projektu, przy czym przez zasoby należy tu rozumieć rzecz lub osobę, oraz zaplanowanie wiedzy i umiejętności potrzebnych do jego realizacji. Planowanie poziomu wiedzy i umiejętności powinno zostać udokumentowane w ramach planu projektowego, na przykład w formie tabeli. Jako ostatnie planuje się poziom zaangażowania poszczególnych interesariuszy. Poprzez pojęcie interesariuszy projektu rozumie się grupy bądź jednostki. od których zależą wyniki projektu. Wreszcie opracowuje się plan zarządzania projektem. Jest on dokumentem, który zawiera wszystkie niezbędne Informacje związane z planowaniem projektu, wyznaczając kierunek i zakres prac zespołu projektowego.
Ostatnim celem tego obszaru procesowego jest uzyskanie zobowiązania do realizacji planu. Realizuje się go poprzez zorganizowanie przeglądu wszystkich planów projektowych, celem zrozumienia zobowiązań do ich realizacji, aktualizacji planu projektowego przy uwzględnieniu rozbieżności między aktualną a szacowaną dostępnością zasobów oraz uzyskanie zobowiązania kluczowych interesariuszy projektu, odpowiedzialnych za jego realizację i wsparcie. Proces uzyskiwania zobowiązań projektowych składa się z kilku etapów: negocjacji zobowiązań, ich dokumentacji, przeglądu zewnętrznych zobowiązań z wyższym kierownictwem oraz identyfikacji i monitoringu zobowiązań dotyczących interfejsów projektowych. php/keyword/9976/0/planowanie_projektu">planowanie projektu
- (parafraza, str. 171 - 180) Celem obszaru procesowego Szkolenia Organizacyjne jest rozwój wiedzy i umiejętności pracowników, aby mogli efektywnie i skutecznie wykonywać powierzone im obowiązki. Obszar procesowy ten ma dwa zasadnicze cele: zapewnienie możliwości realizacji szkoleń organizacyjnych oraz przeprowadzenie niezbędnych szkoleń. Aby je osiągnąć, należy rozpocząć od przeprowadzenia strategicznej analizy potrzeb szkoleniowych. Ma ona na celu zidentyfikowanie braków w zakresie kompetencji poszczególnych pracowników w organizacji, a w konsekwencji wskazanie możliwych kierunków rozwoju ich wiedzy i umiejętności. Następnie ustalić, które potrzeby szkoleniowe zostaną zaadresowane przez organizację, a które przez projekty lub grupy wsparcia i opracować organizacyjny plan szkoleń. Jest to dokument zawierający plan najbliższych szkoleń dla członków zespołów projektowych. Do zidentyfikowanych potrzeb szkoleniowych powinny zostać dopasowane odpowiednie rodzaje szkoleń, materiały szkoleniowe oraz trenerzy.
Szkolenia muszą być dostarczane zgodnie z organizacyjnym planem szkoleń. Organizując szkolenia, należy zwrócić uwagę na kilka istotnych aspektów: wybór i zaproszenie odpowiednich uczestników szkolenia, przygotowanie harmonogramu oraz dostarczenia szkoleń, zgodnie z przyjętym planem. Należy rejestrować wskaźniki szkoleń organizacyjnych, czyli wszelkie Informacje na temat liczby uczestników szkolenia, oraz dokonać oceny efektywności organizacyjnego programu szkoleń. Najbardziej popularnym narzędziem oceny jest ankieta, którą uczestnicy szkolenia powinni wypełnić po jego zakończeniu. php/keyword/12259/0/szkolenia_organizacyjne">szkolenia organizacyjne
Tomasz Szapiro,co decyduje o decyzji. ,Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1993, ISBN: 83-01-11166-6
- (cytat, str. 144) "Podejmowanie decyzji to proce, w którym człowiek przetwarza Informacje powstające w w wyniku zewnętrznych bodżców i owocujący pewnymi zachowaniami. Te ogólne cechy charakteryzują oczywiscie nie tylko proces decyzyjny, to samo możeny bowiem powiedzieć o każdym z naszych zmysłów. "
- Źródło: L. Lickorish, A. Kershaw, The Trade Travel, Practical Press Ltd., London 1958, s. 52
Co decyduje o decyzji. 157) Znalezienie struktury problemu, dla której rozwiązanie idealne jest zarazem rozwiązaniem dopuszczalnym redukuje problem wyboru metody maksymalizacji i wyznaczenia rozwiązania. Poszukiwanie struktury polega na próbach wyodrębnienia istoty zmiennych, wariantów decyzyjnych oraz kryteriów oceny. Do analizy włączamy nowe Informacje dotyczące kontekstu podejmowania decyzji lub pozbywamy się ich nadmiaru. Uczymy się grupować układy cech, otrzymując nowe charakterystyki i warunki, a więc także nowe warianty decyzyjne. Przejście od racjonalności ograniczonej do optymalizacyjnej można oceniać stopniem zbliżania się rozwiązania idealnego do zbioru wariantów dopuszczalnych. Cały czas ucząc się, należy zmierzać do ideału poprzez mnożenie wariantów decyzyjnych, ich selekcję oraz łączenie i wymianę kryteriów. W procesie podejmowania decyzji nikt nas nie może do końca zastąpić. php/keyword/771/0/podejmowanie_decyzji">podejmowanie decyzji
Komentarze i źródła pierwotne: * Źródło: S. Z. Markocić, Ekonomika turyzmu, Skolska knjiga, Zagreb 1972, s. 104
- (cytat, str. 144) Podejmowanie decyzji to proces, w którym człowiek przetwarza Informacje powstające w wyniku zewnętrznych bodźców i owocujący pewnymi zachowaniami. Te ogólne cechy charakteryzują oczywiście nie tylko proces decyzyjny, to samo możemy bowiem powiedzieć o każdym z naszych zmysłów. php/keyword/771/0/podejmowanie_decyzji">podejmowanie decyzji, zmysł decyzyjny
Komentarze i źródła pierwotne: * J. Dietl, Marketing, PWE, Warszawa 1986, s. 146
- (cytat, str. 144) Podejmowanie decyzji to proces, w którym człowiek przetwarza Informacje powstające w wyniku zewnętrnzych bodźców i owocujący pewnymi zachowaniami. php/keyword/221/0/definicja">definicja, decyzja, podejmowanie
mangan ← żelazo → kobalt | |||||||
– |
26
Fe
Widmo emisyjne żelaza
żelazo, Fe, 26
(łac. ferrum)
8, 4, d
−II, −I, 0, I, II, III, IV, V, VI[4]
metal przejściowy
amfoteryczne
55, 845 ± 0, 002[5]
stały
7874 kg/m³[1]
1538 °C[1]
2861 °C[1]
7439-89-6
23925
• atomowy
• walencyjny
140 (obl. 156) pm
125 pm
[Ar]3d64s2
2, 8, 14, 2
(wizualizacja powłok)
• w skali Paulinga
• w skali Allreda
1, 83
1, 64
I 762, 5 kJ/mol
II 1561, 9 kJ/mol
III 2957 kJ/mol
349, 6 kJ/mol
13, 8 kJ/mol
7, 05 Pa (1808 K)
9, 93×106 S/m
449 J/(kg·K)[6]
80, 2 W/(m·K)
regularny przestrzennie centrowany (temp. pokojowa)
• w skali Mohsa
4
4910 m/s (293, 15 K)
7, 09×10−6 m³/mol
izotop | wyst. | o. p. r. | s. org/wiki/Energia_rozpadu" title="Energia rozpadu">e. MeV | p. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
54Fe | 5, 8% | stabilny izotop z 28 neutronami | 55Fe | {syn. } | 2, 73 roku | w. e. | 0, 231 | 55Mn | 56Fe | 91, 72% | stabilny izotop z 30 neutronami | 57Fe | 2, 2% | stabilny izotop z 31 neutronami | 58Fe | 0, 28% | stabilny izotop z 32 neutronami | 59Fe | 44, 503 dnia | β− | 1, 565 | 59Co | 60Fe | 2, 62×106 lat | 3, 978 | 60Co | Niebezpieczeństwa | Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2011-10-05] | Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów | Substancja nie jest klasyfikowana jako niebezpieczna według kryteriów GHS[2]. | NFPA 704 | Na podstawie podanego źródła[3] | 0 0 0 | Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą warunków normalnych (0 °C, 1013, 25 hPa) | Multimedia w Wikimedia Commons | Hasło w Wikisłowniku Żelazo (Fe, ferrum) – pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 26, metal z VIII grupy pobocznej układu okresowego, należący do grupy metali przejściowych. Pod względem masy żelazo jest najczęściej występującym pierwiastkiem chemicznym na Ziemi. Stanowi większość składu jej jądra zewnętrznego i wewnętrznego. Jest także czwartym najbardziej powszechnym pierwiastkiem w skorupie ziemskiej. Dostatek tego pierwiastka w strukturze planet skalistych podobnych do Ziemi wiąże się z obfitą jego produkcją w procesie fuzji jądrowej w gwiazdach o dużej masie, w której żelazo jest ostatnim pierwiastkiem, wytworzenie którego wiąże się z uwolnieniem energii. Pierwiastki o większej liczbie atomowej powstają w wyniku gwałtownego wybuchu supernowej, która rozrzuca w przestrzeń radionuklidy, będące także prekursorem stabilnego żelaza. Właściwości chemiczne i fizyczne[edytuj | edytuj kod]Czyste żelazo jest lśniącym, srebrzystym, dość twardym i stosunkowo trudnotopliwym metalem, który ulega pasywacji[7][8]. Domieszka krzemu bądź węgla, związana z procesem otrzymywania metalu z rud żelaza, zwiększa głębokość i szybkość korozji. Od wieków jest stosowane w formie stopów z węglem, czyli żeliwa i stali, oraz stopów z manganem, chromem, molibdenem, wanadem i wieloma innymi (są to tzw. stale stopowe). Podobnie jak inne pierwiastki chemiczne VIII grupy – ruten i osm – żelazo występuje w szerokim zakresie stopni utlenienia, od −II do VI, z których najpowszechniejszy jest II i III stopień. Ma 25 izotopów z przedziału mas 45–69. Trwałe są izotopy 54, 56, 57 i 58, z czego najwięcej jest izotopu 56 (92%). Żelazo w stanie wolnym występuje w meteroidach oraz środowiskach o małej zawartości tlenu, gdyż reaguje z wodą i tlenem. Powierzchnia czystego żelaza jest lśniąca i srebrzystobiała, lecz utlenia się na wolnym powietrzu, tworząc uwodnione tlenki żelaza, potocznie nazywane rdzą. W przeciwieństwie do metali tworzących na swojej powierzchni powłokę pasywną, tlenki żelaza zajmują większą objętość niż metal, w wyniku czego łuszczą się, odsłaniając kolejne dla czynników korozyjnych warstwy nieskorodowanej jeszcze powierzchni. Odmiany alotropowe[edytuj | edytuj kod]W literaturze żelazu przypisuje się różną liczbę odmian alotropowych. Dwie odmiany alotropowe[9]:
Cztery odmiany alotropowe[10]:
Zastosowanie związków żelaza[edytuj | edytuj kod]Żelazo wykorzystywane jest od czasów prehistorycznych. Wyparło stosowane wcześniej stopy miedzi mające niższe temperatury topnienia. W czystej postaci żelazo jest stosunkowo miękkie, aczkolwiek nie jest możliwe otrzymanie takiej jego formy na drodze wytapiania, gdzie otrzymuje się żelazo znacznie twardsze i wzmocnione przez zanieczyszczenia, a w szczególności przez węgiel. Odpowiednia mieszanina żelaza z węglem, w ilości od 0, 002% do 2, 1% węgla nazywana jest stalą, która charakteryzuje się nawet 1000 razy większą twardością niż czyste żelazo. Surowe stopy żelaza z węglem wytwarzane są w wielkich piecach, w których ze wsadu składającego się z rudy żelaza z dodatkiem koksu i topników wytapia się surówkę o wysokiej zawartości węgla. W kolejnych etapach produkcji, przy użyciu tlenu zmniejsza się zawartość węgla w surówce do odpowiedniej wartości, aby otrzymać stal. Z uwagi na szereg korzystnych właściwości, a także dostatek złóż rudy żelaza na świecie, stale oraz stopy żelaza utworzone z innymi metalami (stale stopowe) są najbardziej powszechnymi metalami przemysłowymi. Związki chemiczne żelaza mają wiele zastosowań. Reakcja spalania mieszaniny tlenku żelaza i sproszkowanego glinu, nazywanej termitem, stosowana jest przy spawaniu i oczyszczaniu rud. Pierwiastek ten tworzy również związki dwuskładnikowe z halogenami i tlenowcami. Oprócz minerałów duże znaczenie technologiczne mają karbonylkowe kompleksy żelaza, które otrzymuje się z chlorków żelaza i które są katalizatorami licznych reakcji organicznych. Zielony chlorek żelaza(II) o kwaskowym smaku jest podawany przy niedokrwistości. Występowanie w skorupie ziemskiej[edytuj | edytuj kod]Żelazo jest szeroko rozprzestrzenione w skorupie ziemskiej i jego zawartość wynosi ok. 6, 2% (co stawia żelazo na 4. miejscu wśród pierwiastków i 2. miejscu wśród metali). Żelazo występuje w minerałach takich jak np. :
Wydobycie[edytuj | edytuj kod]Podstawowym źródłem produkcji żelaza są rudy żelaza, choć coraz większe znaczenie ma żelazo pozyskiwane z recyklingu[11]. W wydobyciu rud żelaza w 2017 roku, wynoszącym ogółem ok. 2, 4 mld ton, przodowały: Australia (880 mln ton), Brazylia (440 mln ton), Chiny (ok. 340 mln ton), Indie (190 mln ton) i Rosja (100 mln ton). W Polsce zasobów żelaza w okolicach Suwałk nie wydobywa się w związku z groźbą zaistnienia katastrofy ekologicznej oraz z uwagi na głębokie położenie złóż[12] | Państwa wydobywające najwięcej rud żelaza (2017) (w milionach ton)[13] | 1 | Australia | 880 | 2 | Brazylia | 440 | 3 | Chiny | 340 | 4 | Indie | 190 | 5 | Rosja | 100 | 6 | Południowa Afryka | 68 | 7 | Ukraina | 63 | 8 | Kanada | 47 | 9 | Stany Zjednoczone | 46 | 10 | Iran | 35 | Łącznie na świecie | 2, 4 mld tonZnaczenie biologiczne żelaza[edytuj | edytuj kod]Żelazo odgrywa ważną rolę w biologii. Mimo znacznego rozpowszechnienia na Ziemi, żelazo należy do mikroelementów – występuje w niewielkich ilościach w składzie organizmów, jest jednak pierwiastkiem niezbędnym do życia dla prawie wszystkich organizmów żywych – drobnoustrojów, roślin i zwierząt, w tym człowieka[14]. Jest metalem występującym w wielu ważnych enzymach redoks, odpowiadających za oddychanie komórkowe, utlenianie i redukcję u roślin i zwierząt. w tym też w centrach aktywnych licznych enzymów takich jak: katalaza, peroksydazy oraz cytochromy. Znajduje się też w grupach prostetycznych wielu innych ważnych białek należących do (metaloprotein): hemoglobinie, mioglobinie, będących typowymi białkami wykorzystywanymi do transportu i przechowywania tlenu cząsteczkowego u kręgowców. Niedobór[edytuj | edytuj kod]Niekiedy podaż żelaza może nie pokrywać zapotrzebowania organizmu na ten pierwiastek, dzieje się tak m. w stanach zwiększonego zapotrzebowania, zaburzeń wchłaniania lub zwiększonej utraty żelaza. Po pewnym czasie prowadzi to do jego niedoboru i związanych z nim objawami chorobowymi. U kręgowców jest to głównie niedokrwistość z niedoboru żelaza. Niedobór u ludzi spotyka się według danych WHO aż u 30% światowej populacji może spełniać kryteria niedokrwistości. W krajach rozwijających się ten problem dotyczy co drugiej kobiety w ciąży i blisko 40% dzieci w wieku przedszkolnym[15]. Niedobór żelaza u roślin powoduje zakłócenia przebiegu fotosyntezy i chlorozę młodych liści. Nadmiar[edytuj | edytuj kod]Czasem mimo istniejących mechanizmów regulacyjnych organizmu, może dojść do stanów przeciążenia żelazem. Najważniejszym schorzeniem związanym z nadmiarem żelaza w organizmie są hemochromatoza dziedziczna i hemosyderoza. Duże ilości soli żelaza(II) są toksyczne. Związki żelaza(III–VI) są nieszkodliwe, ponieważ się nie wchłaniają. Metabolizm żelaza w organizmie ludzkim[edytuj | edytuj kod]W organizmie ludzkim żelazo występuje w hemoglobinie, tkankach, mięśniach, szpiku kostnym, białkach krwi, enzymach, ferrytynie, hemosyderynie oraz w osoczu[16]. Przeciętny mężczyzna ma w organizmie 4 gramy żelaza, a kobieta około 3, 5 grama. Żelazo wchłania się w dwunastnicy i jelicie cienkim w postaci Fe2+. Po wchłonięciu wiązane jest przez apoferrytynę w błonie śluzowej przewodu pokarmowego. Powstaje ferrytyna, a żelazo znajduje się wtedy na III stopniu utlenienia. We krwi transportowane jest przez transferrynę. Prawidłowe stężenie żelaza w surowicy krwi[17]: * wartość średnia
Magazynowane jest w wątrobie również w postaci ferrytyny. Zapotrzebowanie i podaż w diecie[edytuj | edytuj kod]Zapotrzebowanie na żelazo u człowieka jest zmienne i zależy od wieku, płci i stanu organizmu. U osób dorosłych wynosi ono od 1 mg/dobę u mężczyzn do 2 mg u kobiet, z zastrzeżeniem, że w okresie ciąży i karmienia powinno to być ok. 3 mg/dobę[18]. Różnice w przyswajalności żelaza z pożywienia są bardzo duże w zależności od diety, od 1–2% dla diety wyłącznie zbożowej, do 25% dla diety mięsnej. Dla średniej, mieszanej diety przyswajalność żelaza wynosi ok. 10%, co oznacza konieczność spożywania ok. 10-krotnie większej ilości żelaza niż wynosi jego zapotrzebowanie przez organizm[19]. Źródła żelaza w diecie człowieka to: mięso (w tym mięso ryb), wątroba, żółtko jaj, twaróg, orzechy, mleko, warzywa strączkowe, brokuły, krewetki[potrzebny przypis]. org/wiki/Szpinak_warzywny" title="Szpinak warzywny">Szpinak, wbrew obiegowym opiniom, zawiera umiarkowane ilości żelaza[20] na dodatek w formie słabo przyswajalnej przez człowieka[21]. Suplementację preparatami żelaza powinno się stosować m. u osób po zabiegach operacyjnych z dużą utratą krwi, u osób z krwawieniami z przewodu pokarmowego, z dróg rodnych, kobiet ciężarnych, karmiących, przy obfitych menstruacjach, u wcześniaków, u dzieci po konflikcie serologicznym, u osób z zaburzeniami wchłaniania żelaza[15]. Część badań wskazuje, że podawanie żelaza może zmniejszać natężenie objawów u dzieci z ADHD mających niedobory tego pierwiastka. Rola suplementacji żelaza w tej chorobie nie jest jednak potwierdzona i wymaga dalszych badań[22]. Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]Przypisy[edytuj | edytuj kod]
| p • d • e Układ okresowy pierwiastków | 1 | 2 | 3[i] | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 1 | H | He | 2 | Li | Be | B | C | N | O | F | Ne | 3 | Na | Mg | Al | Si | P | S | Cl | Ar | 4 | K | Ca | Sc | Ti | V | Cr | Mn | Fe | Co | Ni | Cu | Zn | Ga | Ge | As | Se | Br | Kr | 5 | Rb | Sr | Y | Zr | Nb | Mo | Tc | Ru | Rh | Pd | Ag | Cd | In | Sn | Sb | Te | I | Xe | 6 | Cs | Ba | La | Ce | Pr | Nd | Pm | Sm | Eu | Gd | Tb | Dy | Ho | Er | Tm | Yb | Lu | Hf | Ta | W | Re | Os | Ir | Pt | Au | Hg | Tl | Pb | Bi | Po | At | Rn | 7 | Fr | Ra | Ac | Th | Pa | U | Np | Pu | Am | Cm | Bk | Cf | Es | Fm | Md | No | Lr | Rf | Db | Sg | Bh | Hs | Mt | Ds | Rg | Cn | Nh | Fl | Mc | Lv | Ts | Og | 8 | Uue | Ubn | ✱ | Ubu | Ubb | Ubt | Ubq | Ubp | Ubh | Ubs | ... [ii] | Metale alkaliczne | Metale ziem alkalicznych | Lantanowce | Aktynowce | Metale przejściowe | Metale | Półmetale | Niemetale | Halogeny | Gazy szlachetne | Właściwości nieznane |
|